تعادل یا بالانس.
همه ما می دانیم که اعتدال و میانه روی بهترین راه برای به انجام رساندن کارهاست. اما گاهی دانسته یا ندانسته دچار افراط و تفریط میشویم.
بله، حق با شماست! حفظ تعادل در همه ابعاد زندگی کار آسانی نیست. اما اگرمثل یک بندباز حرفه ای با کمی دقت، تعادلمان را حفظ کنیم، به موفقیتهای بالایی خواهیم رسید.
نمیدانم شما انیمیشن کوتاه “بالانس” این شاهکار آلمان را دیده اید یا نه؟! درواقع این فیلم کوتاه 7 دقیقه ای به موضوع تعادل در ابعاد مختلف می پردازد. متفکران و اندیشمندان حوزههای مختلف، از جمله اقتصاددانان و جامعه شناسان ، تحلیل های متفاوتی بر آن نوشته اند.
با ما همراه باشید تا پس از این مقدمه ی عجیب و غریبِ سینمایی، به تحلیل صورت حساب ترازنامه یا Balance sheet در حسابداری بپردازیم!
ترازنامه چیست؟
ترازنامه در حسابداری از اجزای اساسی صورتهای مالی است. نام دیگر آن صورت وضعیت مالی ست و در زبان انگلیسی به آن Balance sheet گفته میشود. در مواردی به آن بیلان هم میگویند. بیلان، لغتی فرانسوی و در اصطلاح بانکی به معنای ترازنامه و کارکرد است.
ترازنامه گزارشی از داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام یک شرکت در یک زمان مشخص است. و مبنایی برای محاسبه نرخ های بازگشت و ارزیابی ساختار سرمایه شرکت به شمار میرود.
درواقع ترازنامه، یک صورت مالی است که تصویری لحظهای از داراییها و بدهیها و میزان سرمایه گذاری سهامداران را به نمایش می گذارد.
این مطلب را از دست ندهید: حسابداری مالی چیست و چه تاثیری در رشد کسب وکار ها دارد؟
اهمیت ترازنامه
ترازنامه را میتوان به عنوان اولین و مهمترین بخش از صورتهای مالی شناخت. چرا که با ارائه تصویری کلی از تمام داراییها و بدهیها، وضعیت یک شرکت را در لحظه، بهتر از هر گزارش دیگری مشخص میکند.
بنابراین طبیعی است که حسابداران خبره در تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، معمولا کار را از ترازنامه حسابداری شروع کنند.
درواقع مفهوم ریاضی ترازنامه عبارت است از
داراییها = بدهیها + حقوق صاحبان سهام
همان طور که در معادله بالا مشخص و بدیهی است، یک شرکت برای پرداخت تمام چیزهایی که خواهان مالکیت (دارایی ) آن ها است، یا باید پول قرض کند (بدهی ها)، یا باید آن را از سرمایهگذاران( حقوق صاحبان سهام) بگیرد.
فرض کنید یک شرکت از بانک وامی ۵ ساله به مبلغ ۱۰ میلیون تومان دریافت میکند. در اینجا طبیعتا دارایی های آن شرکت (به ویژه از نظر نقدی) ١٠میلیون تومان افزایش پیدا کرده و بدهی های شرکت نیز (به ویژه از نظر بدهی های بلندمدت) به میزان ۱۰ میلیون تومان بالا خواهد رفت.
لازم است بدانید که در ترازنامه مالی، نهایتا جمع حساب ها باید برابر باشند. چرا که حسابداری یک ثبت دو طرفه است و آنچه که در سمت دارایی ها می آید طبیعتا در سمت بدهی ها هم ثبت می شود.
در این صورت دو طرف معادله به تعادل کشیده شده و عنوان ترازنامه برازنده همچین گزارشی خواهد بود!
همه عایدی مازاد شرکت از بدهی ها به حساب حقوق ذی نفعان خواهد رفت، که همین موضوع نشان دهنده خالص دارایی های صاحبان است. این دریافتی ها در طرف داراییها به تعادل کشیده خواهد شد و به صورت وجه نقد، سرمایه گذاری، موجودی یا سایر داراییها خود را نشان میدهد.
دارایی ها، بدهیها و حقوق صاحبان سهام هر یک متشکل از حساب های کوچکی هستند، که مشخصات مالی شرکت را تشریح میکند.
این حساب ها در هر صنعت تفاوت های فراوانی با یکدیگر دارند و در همین شرایط می توانند بسته به نوع کسب و کار، اقتضائات متفاوتی داشته باشند.
به همین دلیل بسیاری از مدیران به سراغ برون سپاری خدمات حسابداری و خدمات مالیاتی خود میروند تا بتوانند زمان ارزشمندشان را به صورت هدفمند، صرف بهبود بخش اصلی کسب و کارشان کنند. و درنتیجه با بازدهی بیشتر هزینه کمتری بپردازند.
اگر شما هم از جمله ی این مدیران هدفمند هستید، می توانید دغدغه هایتان را با سیپا مشاور مطرح کنید.
ما برای خدمت رسانی هرچه بهتر به شما، آمده ایم.
همین الان مشاوره خود را از تیم با تجربه ما دریافت کنید.
اقلام ترازنامه
معمولا تمام آیتم های لازم برای یک ترازنامه، در صورتهای مالی استانداردی که از طرف سازمان حسابرسی ارسال می شود، بیان خواهد شد. اما به طورمعمول، ترازنامه از بخش های زیر تشکیل شده است.
1) دارایی ها
داراییها که به دوسته داراییهای جاری و غیر جاری دسته بندی می شوند، اولین جز از اقلام ترازنامه به حساب میآیند.
الف) دارایی های جاری: دارایی هایی که در طول یک سال یا کمتر به پول نقد تبدیل می شوند
- پول نقد یا معادل نقد: نقد ترین حالت دارایی، که میتواند در شکل اوراق خزانه، گواهی سپرده کوتاه مدت و ارز احتیاطی باشد.
- اوراق بهادار قابل فروش: اوراق بهادار سهام و بدهی که برای آن بازار دست به نقد وجود دارد.
- حساب های قابل نقد: پولی است که مشتریان به شرکت بدهکارند. چرا که می توان همیشه انتظار داشت تعدادی از مشتریان بدهیهای خود را پرداخت نکنند.
- موجودی کالا: کالاهای موجود برای فروش، که دارای هزینه کمتر یا قیمتی پایین در بازار هستند.
- مخارج پیش پرداخت شده: شامل مبالغی است که پیش ازاین برای آنها هزینه شده. مثل : بیمه، قراردادهای تبلیغ یا اجاره
ب) دارایی های غیر جاری (بلند مدت) : دارایی هایی که مدت زمان تبدیل آنها به پول نقد، بیشتراز یک سال است.
- سرمایه گذاری های بلند مدت: اوراق بهاداری که تا سال بعد نقد شدنی نخواهند بود.
- دارایی های ثابت : دارایی های با دوام، از جمله: زمین، ماشینآلات، تجهیزات ساختمان و غیره.
- دارایی های نامشهود: دارایی های غیر فیزیکی اما ارزشمند از قبیل ، مالکیت معنوی و سرقفلی
در مجموع دارایی های نامشهود تنها زمانی در ترازنامه آورده میشوند، که توسط سازمان کسب شده باشند تا این که درون سازمان توسعه داده شده باشند. ارزش این دارایی ها ممکن است به شدت دست کم گرفته شود.
2) بدهی ها
بدهی، دیونی است که شرکت باید به طرف های خارج از سازمان بپردازد و مثل دارایی ها به دو دسته تقسیم می شود.
الف) بدهی های جاری: موعد سررسید آنها، طی یک سال است و بر اساس تاریخ سررسید فهرست می شوند.
- بدهی بانکی
- سود قابل پرداخت
- اجاره، مالیات، تسهیلات
- دستمزدهای قابل پرداخت
- پیش پرداخت به مشتریان
- سود سهام قابل پرداخت
ب) بدهی های غیر جاری (بلند مدت): سررسیدهای بالای یک سال هستند.
- دیون بلند مدت، سود و اصل اوراق قرضه ی صادره
- بدهی های مالیاتی تعلیق شده : مالیات های افزوده شده که تا سال آینده پرداخت نخواهد شد.
نکته: بعضی از بدهی ها در ترازنامه آورده نمی شوند از جمله: اجاره عملیاتی.
3) حقوق صاحبان سهام
به پولی گفته می شود که، متعلق به صاحبان کسب و کار، یعنی صاحبان سهام آن شرکت باشد. درواقع به عنوان تعریف «سرمایه در ترازنامه» شناخته می شود. ضمن اینکه به آن «دارایی خالص» هم می گویند.
به این دلیل که معادل کل داراییهای یک شرکت، منهای بدهی هایی است که به غیر صاحبان سهام پرداخت می شود.
این مبلغ بعد از نوشتن بدهی ها در ترازنامه می آید، زیرا حق بستانکاران بر حق صاحب سرمایه تقدم دارد.
جزئیات ترازنامه
غیر از اقلام اصلی ترازنامه که نام برده شد، هر ترازنامه دارای اجزاء یا جزئیاتی هم هست.
1) عنوان ترازنامه حسابداری: «نام کامل واحد اقتصادی»، «نام گزارش یا صورت وضعیت مالی» و «تاریخ گزارش» عوامل تشکیل دهنده عنوان ترازنامه مالی هستند.
- نام کامل واحد اقتصادی در سطر اول نوشته می شود
- نام گزارش یا صورت وضعیت مالی در صدر دوم و زیر عنوان نوشته خواهد شد. بدیهی است که “ترازنامه” نام این گزارش خواهد بود.
- تاریخ گزارش
در سطر سوم، آخرین روز از دوره مالی ذکر میشود. یعنی آخرین روزی که در گزارشِ مالی شما قید شده است.
2) واحد اندازه گیری ترازنامه در حسابداری: واحد اندازه گیری مورد استفاده در گزارش، یکی دیگر از اجزای ترازنامه در حسابداری محسوب می شود. این واحد اندازه گیری برای کشور ما ایران، «ریال» است و باید در ترازنامه نشان داده شود.
3) جمع حساب ها در بیلان: منظور از جمع حساب ها، جمع ستون های اول (دارایی ها) و دوم (بدهی + سرمایه) است. حتما به یاد دارید که گفتیم: «در ترازنامه مالی جمع حساب ها باید برابر باشند.»
زیر این جمع ها نیز باید دو خط موازی کشیده شود تا نشان دهنده بسته شدن آن باشد. کلمه تراز و تعریف ترازنامه در حسابداری به این موضوع تاکید دارد که باید، حاصل جمع ارقام سمت راست با حاصل ارقام سمت چپ مساوی باشند.
مهم ترین اقلام در تجزیه و تحلیل ترازنامه
همانطور که خواندید، در ترازنامه اقلام زیادی وجود دارند که مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. از مهمترین اقلام ترازنامه که در تجزیه و تحلیل صورت های مالی بررسی می شوند، میتوان به حساب های دریافتی، سرمایه گذاری های کوتاه مدت، املاک و مستغلات، تجهیزات و موارد بدهی اشاره کرد.
با این وجود، بیشتر متخصصان این حوزه «پول نقد» را به عنوان مهمترین مورد بررسی کرده و آن را مهمترین آیتم در ترازنامه مالی یک شرکت میدانند.
مقاله پیشنهادی برای شما: صورت های مالی حسابرسی شده چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است؟
روش های کسب اطلاعات ارزشمند از ترازنامه
- ترازنامه ی مربوط به یک دوره مالی، شاید به تنهایی دارای اطلاعات چندانی نباشد. اما در مقایسه با ترازنامه های دوره های مالی پیشین، می تواند اطلاعاتی از آنچه که در دورههای زمانی طولانی رخ داده را به ما ارائه کند.
- یکی دیگر از روش های بدست آوردن اطلاعات ارزشمند از ترازنامه مالی، مقایسه آن با ترازنامه های کسب و کارهای فعال درهمان صنعت است. البته باید بدانید که، به هیچ وجه نباید ترازنامه های دو صنعت مختلف را مقایسه کنیم.
حتما می پرسید چرا؟! زیرا، به دلیل تفاوت های بسیار زیاد بین دو صنعت نمی توان اطلاعات مفیدی از آنها دریافت کرد. - علاوه بر این می توان از ترازنامه مالی ، نسبت های فراوان مختلفی تهیه کرد که اطلاعات جذاب و مفیدی ارائه می دهند. برای مثال، نسبت بدهی به سهام می تواند سلامت یک واحد اقتصادی از نظر فعالیتهای مالی را بیان کند.
ترازنامه حسابداری چه شکلی است؟!
به طور معمول ترازنامه براساس شکل ظاهری، دو حالت دارد.
- شکل حساب: این شکل مانند حرف انگلیسی T است. در قسمت بالا عنوان ذکر میشود و در دو طرف نیز، ستون های اول و دوم قرار میگیرند. این شکل ترازنامه، تساوی و معادله حسابداری را به خوبی نشان میدهد.
در کشور ما هم بیشتر از شکل حساب برای تهیه ترازنامه درحسابداری استفاده شده است. - شکل گزارشی: در این شکل، نحوه نوشتن ترازنامه به این صورت است که ستون دوم (ستون سمت چپ) نشان دهنده بدهی ها و سرمایه (حقوق صاحبان سهام) است. در ادامه زیر ستون، دارایی های واحد اقتصادی قرار می گیرند.
نحوه تهیه صورت ترازنامه (نحوه نوشتن)
هرچند اکنون تهیه ترازنامه بیش تر با استفاده از نرم افزارهای حسابداری و به صورت مکانیزه، به آسانی انجام می گیرد. اما در مجموع آگاهی از نحوه نوشتن آن به صورت دستی نیز خالی از لطف نیست. تهیه ترازنامه حسابداری به صورت دستی، کار چندان دشوار نیست.
- ابتدا باید دو ستون (داراییها، بدهیها و سرمایه ها) ایجاد کنید.
- بعد، حساب های ستون های تراز مالی شرکت را، بر اساس میزان نقدینگی از بالا به پایین بنویسید.
- جمع آن ها را در انتهای هر ستون یادداشت کنید.
همان طور که پیش تر گفتیم، در نهایت حاصل جمع دو ستون باید با هم برابر باشند. یعنی مانده ترازی که به دست میآید صفر بشود. در اصطلاح حسابداری گفته میشود سمت راست و چپ ترازنامه با هم تراز هستند.
اصلا به همین دلیل است که به آن ترازنامه میگویند!
نکته: در صورتی که مانده صفر نشود، یعنی بخشی از محاسبات در اسناد حسابداری اشتباه ثبت شده اند. بنابراين باید در سرفصل مربوطه، اشتباه را بررسی و برطرف نمایید.
بزرگ ترین مشکل صورت ترازنامه چیست؟
مهمترین ایرادات ترازنامه ها این است که، تورم در اعداد آنها تاثیر نمیگذارد!
بنابراین، مبالغ دارایی بعد از مدتی دیگر به روز نیستند. چون اعدادی که در تراز مالی ثبت می شوند با ارزش دفتری ثبت شده اند. ثبت با ارزش دفتری یعنی اگر به طور مثال یک ساختمان در سال ۷۰ با قیمت ۵ میلیون تومان خریداری شده باشد، این ساختمان در سال ۱۴۰۰ هم به همان ارزش نشان داده می شود!
سخن پایانی
حرف از تعادل زدیم و در این مقاله نیز به صورت حساب نمونه ای پرداختیم که فقط با رعایت تعادل به نتیجه می رسد، یعنی «صورت حساب ترازنامه».
بعد از تعاریف کلی و بیان اهمیت ترازنامه، اقلام و جزئیات آن را بیان کردیم. روش هایی برای بهره وری بیش تر گفتیم. نحوه نوشتنش را برایتان شرح دادیم و در نهایت مشکل این نوع ثبت را بررسی کردیم.
با این همه، اگر هنوز سوال یا ابهامی در این زمینه دارید، و یا میخواهید بخش کمتری از زمان ارزشمندتان، صرف ِ نوشتن این نوع صورت حساب ها بشود، حتما از دوستان حرفه ای خود در سیپا مشاور کمک بگیرید.
ما بی صبرانه منتظرهمراهی تان، در مسیر پیشرفت هستیم.